ایران درحال از دست دادن سهم خود از مقالات علمی هوش مصنوعی
شاپ: نتایج مطالعات مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف نشان میدهد ایران درحال از دست دادن سهم خود در کل مقالات هوش مصنوعی در مقایسه با سـایر کشورهاست و تعداد پتنت های هوش مصنوعی ایران، چه از حیث مالکیت حقوقی و چه حقیقی، همانند سایر حوزه های فناورانه وضعیت خوبی ندارد و وجود چالش هایی چون هزینه های بالای توسعه محصولات هوش مصنوعی و مشکلات در دسترس بودن داده های لازم باعث شده گسترش و شروع پروژه های هوش مصنوعی در کشور با کندی صورت گیرد.
به گزارش شاپ به نقل از ایسنا، گزارش تازه ای که توسط مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف انتشار یافته است، وضعیت ایران در حوزه هوش مصنوعی را بررسی نموده و جایگاه کشور را در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان تحلیل می کند.
بر طبق این گزارش، ایران در سالهای اخیر با چالش هایی در حوزه تولید و کیفیت مقالات علمی هوش مصنوعی مواجه بوده است. در صورتیکه کشورمان در سال ۲۰۱۳ از نظر تولید مقالات هوش مصنوعی یکی از کشورهای برتر منطقه بود، در سال ۲۰۲۳ به رتبه دوم بعد از عربستان سعودی تنزل پیدا کرده و احتمال واگذاری این جایگاه به ترکیه طی سه سال آینده وجود دارد.
یکی از یافته های کلیدی این گزارش، رشد محدود سرمایه گذاری ایران در عرصه هوش مصنوعی است. طبق آمار، تا حالا تنها حدود ۱۰ میلیون دلار در این زمینه سرمایه گذاری شده که ایران را در بین کشورهای منطقه در پایین ترین سطح قرار داده است. علاوه بر این، کمبود نیروی کار متخصص و زیرساخت های مناسب از دیگر موانع گسترش هوش مصنوعی در کشور به شمار می روند.
در صورتیکه تنها ۱۷ درصد کسب وکارهای ایرانی از هوش مصنوعی استفاده می نمایند، این رقم نشان دهنده فاصله ای ۷ ساله با میانگین جهانی است. با این وجود، ایران در عرصه توسعه دهندگان هوش مصنوعی موقعیت خوبی دارد و بعد از ترکیه در رتبه دوم منطقه قرار گرفته است. حضور پررنگ مهندسان ایرانی در پروژه های بین المللی نشان دهنده ظرفیت بالای کشور دراین خصوص است.
این گزارش پیشنهاد می دهد که برای بهره مندی از مزایای این فناوری راهبردی، ایران نیازمند تدوین سیاست های جامع و سرمایه گذاری های بیشتری در بخش آموزش، زیرساخت و توسعه اکوسیستم هوش مصنوعی است.
در این گزارش کشور ایران با ۱۳ کشور دیگر مورد مقایسه قرار گرفته است. این کشورها به سه دسته کلی تقسیم شدند که به این شرح است:
* کشورهای منطقه شامل عربستان سعودی، امارات، ترکیه و رژیم صهیونیستی
* کشورهای منتخب شامل کشورهای هند، آفریقای جنوبی، روسیه، کره جنوبی، انگلستان، آلمان و برزیل
* کشورهای پیشرو شامل کشورهای چین و ایالات متحده امریکا
انتشارات علمی
منـظور از انتشارات علمی، مجموعه ای از مقالات انتشار یافته در قالب مقالات پژوهشی، مقالات کنفرانسی، فصل کتاب، مقالات مروری و سایر (شامل یادداشت، نظرسنجی، مقاله مطبوعاتی، اصلاحیه مقالات، مقالات داده ای، سرمقاله، کتاب، چکیده) است.
بالاتر از ۶۰۰هزار نشریه علمی هوش مصنوعی در رابطه با هوش مصنوعی با بهره گیری از کلیدواژه های اصلی هوش مصنوعی مانند شبکه عصبی، یادگیری ماشین و غیره استخراج شده است.
در بازه سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ تعداد انتشارات تقریباً ثابت و با رشد ملایم بالا رفته است. در این دوره توجه به الگوریتم های یادگیری ماشین و به ویژه یادگیری نظارت شده بالا رفته است. بااینکه یادگیری عمیق هنوز به شکل گسترده ای استفاده نمی گردد، ولی مباحث در رابطه با کلان داده ها و توانایی پردازش حجم زیاد داده ها در راستای شکل دهی به مسیرهای جدید تحقیقاتی عمل می کرد.
در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ تعداد انتشارات علمی بطور قابل توجهی بالا رفته است. این افزایش عمدتاً به سبب معرفی و پذیرش یادگیری عمیق به عنوان یک رویکرد جدید و پیشرو در حوزه هوش مصنوعی بود. الگوریتم هایی مانند شبکه های عصبی پیچشی برای پردازش تصویر و شبکه های عصبی برای پردازش زبان طبیعی به شکل گسترده ای به کار گرفته شدند.
در بازه سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ تعداد انتشارات به صورت جهشی افزوده شد و در این دوره یادگیری عمیق به شکل گسترده ای در عرصه های مختلف همچون بینایی ماشین، پردازش زبان طبیعی و حتی بازی ها به کار گرفته شد.
سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ یکی از با اهمیت ترین سال ها در تاریخ هوش مصنوعی مدرن بود. معرفی مدلهای پیشرفته تر مانند BERT و GPT-۳ که توانایی قابل توجهی در تولید زبان طبیعی داشتند، به تحولات بزرگی در عرصه پردازش زبان طبیعی منجر گردید.
در نهایت باید اظهار داشت که برمبنای ارزیابی داده هـای موجود می توان نتیجه گرفت که رشـد مقالات حوزه هوش مصنوعی با شـتاب قابـل توجهـی در جریان اسـت، هـر چنـد کـه بـر پایه نوع سند منتشر شـده، روند رشـد متفاوت اسـت، امـا می توان گفت کمـاکان مقالات پژوهشی و مقـالات کنفـرانسی دو مدل اصلی ارائه و گسترش دانش در حوزه هوش مصنوعی هسـتند. همین طور به واسـطه گسترش هر چه بیشتر حوزه های مختلف دانش هوش مصنوعی، مقالات مروری رشـد قابل توجهی داشـته اند که نیاز به تجمیع و منظم سـازی یافته های علمی هوش مصنوعی را منعکس می سازد.
این در حالیست که در نمودار زیر نشان میدهد ایران درحال از دسـت دادن سـهم خود در کل مقالات هوش مصنوعی در مقایسـه با سـایر کشورها اسـت. ایـران کـه تـا سـال ۲۰۲۱ بیشتریـن سـهم مقالات را در میـان کشورهـای منطقـه داشـته اسـت، بـا شروع روند نزولـی از سال ۲۰۱۳، پایین تـر از عربسـتان در سـال ۲۰۲۳ قرار گرفته اسـت. ادامه این روند افزایش فاصله کشور عربسـتان با ایران و همین طور از دسـت دادن جایگاه دوم منطقه را در پی خواهد داشـت.
امارات در سـال های اخیر با شـتاب بیشتری وارد عرصه تحقیقاتی هوش مصنوعی شـده و با وجود این که از نظر تعداد مقالات از کشورهای دیگر عقب تر بود، اما توانسته است بطور قابل توجهی رشد کند. رژیم صهیونیستی نیز باتوجه به جمعیت کمتر و تمرکز بیشتر بر روی نوآوری های خاص، رشد ملایمی داشته است. ترکیه از رشد متوازن و پیوسته ای برخوردار بوده و جایگاه خودرا در منطقه حفظ نموده است.
روند جهانی و وضعیت ایران در ثبت پتنت
تعداد گواهی پتنت های هوش مصنوعی در جهان درحال افزایش اسـت، به شکلی که بیشترین رشـد در سـال ۲۰۱۹ اتفاق افتاده که در آن رشـد بالاتر از ۲۸ درصدی محقق شـده اسـت. بعد از آن، رشـد تعداد گواهی های پتنت صعودی بوده، اما روند آن از سـال ۲۰۱۹ نزولی بوده اسـت که می تواند به سبب شیوع کووید-۱۹ و طولانی بودن روند تأیید پتنت ها باشد.
در این گزارش ذکر شده است که تعداد پتنت های هوش مصنوعی ایران، چه از حیث مالکیت حقوقی و چه حقیقی، همانند سایر حوزه های فناورانه وضعیت خوبی نداشته، بطوریکه سهم پتنت های هوش مصنوعی ایران از کل پتنت های هوش مصنوعی، در تمامی سـالیان مورد مطالعه زیر یک دهم درصد اسـت.
در بین کشورهای منتخب، کره جنوبی تا سال ۲۰۲۰ سهم بالاتری نسبت به همه کشورهای منتخب مانند انگلستان و آلمان را در اختیار داشته، اما روندی نزولی را در پیش گرفته است. آلمان نیز درحال از دست دادن سهم خود است. انگلستان اما با وجود همـه فـراز و فرودهـایی کـه داشـته، بـا رشـد انـدکی مواجـه اسـت.
بطور کلی ایران در پتنت های هوش مصنوعی به هیچ وجه دست برتر را نداشته و از حیث فنی، ایران بسیار عقب تر از سایر رقبای منطقـه اسـت. از این نظـر لازم اسـت تـا هرچـه سریع تر ضمن بهبـود فضای مالکیت فکری کشور، زیرسـاخت های فنی توسـعه هوش مصنوعی در کشور توسعه پیدا کند. همین طور ایجاد مشوق هایی برای ثبت پتنت در عرصه های هوش مصنوعی نیز باید در اولویت قرار گیرد.
همکاری های علمی بین المللی
این شـاخص همکاریهای تحقیقاتی بین کشورهای مختلف را نشـان می دهد و این امر بر اسـاس وابسـتگی نهادی نویسـندگان انجام می شـود. بـه عبـارت دیگـر همـکاری بین المللـی بـه انتشـارات علمـی و مقالاتـی اطلاق می شـود کـه بـا همـکاری مؤسسـات در کشورهـای مختلف نگارش شـده اند.
تعداد همکاریهای علمی بین المللی ایران با ۱۰ کشوری که بیشترین همکاری را با آنها دارد، در نمودار زیر نشان داده شده است. ایالات متحده در مجموع بیشترین همکاری در انتشارات علمی را با ایران داشته است:
وضعیـت همکاریهای بین المللی ایران با ۱۰ کشوری کـه بیشترین همکاری را با آنها داشته، به جز ویتنام، روندی صعودی در طول زمان داشته است. برای تحلیل کشورهـای پیشرو در همکاری هـای علمی ایران در زمینـه هـوش مصنوعـی، باید به چندین نکته توجه کرد. اول ایـن کـه کشورهـای پیشرو در همکاری هـای علمی با ایران، ماننـد کانادا، چین و کشورهـای اروپایی از جملـه کشورهـای عضـو اتحادیـه اروپا بـه طور کلی افزایش همکاری در طول زمـان داشـته اند. بـه عنوان مثال، کانادا در سـال های اخیر یکی از شرکای اصلی ایران بوده اسـت.
استفاده از هوش مصنوعی در کسب وکارها
یکی از چالش های اصلی مطرح شده، پایین بودن نرخ استفاده از هوش مصنوعی در کسب وکارهای ایرانی است. تنها ۱۷ درصد از شرکت های ایرانی از این فنآوری بهره می برند، در صورتیکه این میزان بسیار کمتر از میانگین جهانی است. کمبود نیروی متخصص و ضعف زیرساخت ها به عنوان دو عامل اصلی این عقب ماندگی معرفی شده اند.
درصـد پذیرش هوش مصنوعی بـه عنوان یک معیار مهم برای ارزیابی توانمندی کسـب وکارهای ایران در اسـتفاده از این فنآوری نوین بـرای ایجـاد نـوآوری، افزایـش کارآیی و دسـتیابی بـه مزیـت رقـابتی به شـمار می آید. این شـاخص نمایانگـر میزان پیشرفـت و تطبیق پذیری شرکت هـا بـا فناوری هـای جدید است و برای سیاسـتگذاران نیز اهمیـت فراوانی دارد. سیاسـتگذاران با بررسی و تحلیل این شـاخص می توانند نقشه راهی دقیق برای توسعه اقتصادی و تقویت زیرساخت های فناوری کشور ترسیم کنند.
نتایج بررسی ها نشان میدهد که ۱۶.۹۴ درصد از کسـب وکارها حداقل یک تکنولوژی هوش مصنوعی را اتخـاذ کرده اند و ۶۲.۱ درصـد دیگـر هنوز هیچ فناوری هوش مصنوعی را بـه کار نگرفته اند، اما درحال برنامه ریزی جهت استفاده در آینده هستند.
بـه منـظور بررسی دقیق تر پذیرش هوش مصنوعی در سطح کشورها، می توان از گزارش آی بی ام استفاده کرد. بر اسـاس شـکل زیر کشورهای هند و امارات با ۵۹ و ۵۸ درصد بالاترین سطح پذیرش را در بین کشورهای مورد بررسی دارند. از طرف دیگر، سطح پذیرش هوش مصنوعـی در ایـران بـا ۱۶.۹ درصـد، حـدود نصـف کشور آلمان اسـت کـه خود به عنوان آخرین کشور، پایین ترین میزان پذیرش را در بین این کشورها دارد.
از نظر صنایع مختلف و درصد پذیرش هوش مصنوعی در هر یک از آنها، بالاترین درصد پذیرش مربوط به صنعت فناوری اطلاعات و مخابرات با ۴۲.۸۶ درصد است. بعد از آن، تولید صنعتی (ساخت) و خدمات مالی با ۲۳.۸۱ و ۱۹.۵ درصد قرار دارند. در مقابل، صنایعی مانند کارهای خدماتی در رابطه با غذا، گردشـگری، بازرسی و راه سـازی و سـاختمان، پذیرش بسیار پایینی دراین خصوص داشته اند. این اطلاعات نشان میدهد که پذیرش هوش مصنوعی در صنایع ایرانی همگن نبوده و درصد پذیرش در صنایع مختلف متفاوت می باشد.
این اطلاعات نشان میدهد پذیرش هوش مصنوعی در صنایع ایرانی همگن نبوده و درصد پذیرش در صنایع مختلف متفاوت می باشد. از جانب دیگر در مقایسه با جهان، طبق گزارش آی بی ام که در سال ۲۰۲۳ انتشار یافت، در سطح جهانی صنایع مالی و صنعتی مانند ایران به ترتیب بیشترین پذیرش و بخش دولتی کمترین پذیرش را به خود مختص کرده است.
درصد پذیرش هوش مصنوعی در شرکت های ایرانی برمبنای صنعت
منبع: shaap.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب